Lê Hoàn sinh năm (941) ở Xuân Lập, Thọ Xuân, Thanh Hóa trong một gia đình nghèo khổ "cha dỡ đó, mẹ xó chùa". Cha là Lê Mịch, mẹ là Đặng Thị Sen đều lần lượt qua đời khi Lê Hoàn còn nhỏ tuổị Bởi vậy, cũng ngay từ nhỏ, Lê Hoàn phải làm con nuôi cho một vị quan nhỏ, người cùng ho.. Lớn lên, Lê Hoàn đid theo Nam Việt Vương Đinh Liễn. Dù chỉ là lính thường nhưng trí dũng khác thường và tính tình phóng khoáng nên được cha con Đinh Bộ Lĩnh yêu mến. Trong cuộc đánh các sứ quân, Lê Hoàn tỏ rõ là người có tài nên được Đinh Bộ Lĩnh giao cho trông coi 2000 binh sĩ. Đến khi binh quân yên, nước nhà thống nhất và lập nên cơ nghiệp nhà Đinh, Lê Hoàn được phong chứa Thập đạo tướng quân, Điện tiền đô chỉ huy sứ (tổng chỉ huy quân đội kiêm chỉ huy đội quân cấm vệ) của triều đình Hoa Lự Lúc này Lê Hoàn vừa tròn 30 tuổị
Tháng 10 năm Kỷ Mãi (979), cha con Đinh Tiên Hoàng bị Đỗ Thích giết hại, Đinh Toàn 6 tuổi lên ngôi vua, Lê Hoàn làm nhiếp chính, trong một tình thế đầy khó khăn. Các đại thần Đinh Điền, Nguyễn Bặc, Phạm Hạp nổi loạn nhưng đã bị Lê Hoàn dẹp tan. Ngô Nhật Khánh, phò mã nhà Đinh, bỏ trốn vào Nam rước vua Champa cùng hơn ngàn chiến thuyền toan cướp kinh đô Hoa Lư nhưng bị bão đắm chìm. Tháng 7 năm Canh Thình (980) đại quân Tống theo 2 đường thủy và bộ xâm lược Đại Cồ Việt. Lê Hoàn lúc này đã lên ngôi hoàng đế tứ Lê Đại hành. Vừa điều động lực lượng để chiến đấu vừa sai sứ đưa thư cầu hòạ Vua Tống đòi Dương Vân Nga và con là Đinh Toàn sang chầụ Tình thế bức bách, Lê Hoàn buộc phải cho quân đánh giặc quyết bảo vể đất nước. Ông đã tái tạo một Bặch Đằng, sáng tạo một Chi Lăng, thắng lớn trên cả hai mặt trận thủy bộ, giết tướng giặt Hầu Nhân Bảo, diệt quá nửa quân Tống, buộc vua Tống phải xuống chiếu lui quân.
Đại thắng năm Tân Tị (981) đã mở đầu kỷ nguyên Đại Việt thắng phong kiến phương Bắc.
Không chậm trễ, Lê Hoàn dốc sức chăm lo xây dựng và bảo vệ đất nước. Bên trong, Lê Hoàn chống cát cứ, xây dựng cơ sở của nền kinh tế. Đối với bên ngoài ông thi hành chính sách ngoại giao mềm đẻo không khéo nhưng kiên quyết bảo vệ nền độc lập của đất nước. Ông là bị vua nội trị, ngoại giao đều xuất sắc.