Vào năm Nhâm Tuất (722), đời vua Huyền Tông nhà Đường, ở Hoan Châu đã mở rar cuộc khởi nghĩa của Mai Thúc Loan. Mai Thúc Loan quê ở Mai Phụ, Thạch Hà (nay thuộc Hà Tĩnh). Thưở nhỏ nhà Mai Thúc Loan rất nghèo, mẹ ông phải đi làm mướn cho nhà giàu và còn kiếm củi nuôi con. Không những chỉ vậy, mà Mai Thúc Loan còn bị mang tiếng xấu là con không cha và nước da đẹ sạm xấu xí. Theo Sách Thiên Nam Ngũ Lục viết lại rằng mẹ Mai Thúc Loan đến xem nấu muối bị một làn khói muối ngũ sắc bao lấy mình mà có thai ông. Mặc dù trong hoàn cảnh khó khăn nhưng Mai Thúc Loan đã sớm bộ lộ tư chất thông minh, sáng ý kỳ lạ và sức khỏe tuyệt vời không ai sánh bằng.
Khi lớn lên, Mai Thúc Loan phải đi làm lụng, lo toan để giúp mẹ đủ việc. Ông hết đi làm mướn cho những nhà hào phú, quan lại thì theo mẹ vào rừng kiếm củị Rồi một tai nạn khủng khiếp đã xảy đến hai mẹ con nghèo vào giữa buổi kiếm củi ở rừng sâụ Khi ông nghe tiếng kêu thét của mẹ mà chạy đến thì mẹ đã chết gục bên cũng máu cạnh một con hổ lớn đang gầm gừ, cắn xé dữ dộị Với lòng căm hờn, Mai Thúc Loan xông vào đánh nhau với thú dữ đã khiến cho con thú đang hăng mồi phải bỏ chạỵ Từ đó Mai Thúc Loan sống cuộc đời mồ côi, cày thuê ở mướn cho các nhà giàu trong làng. Vì nhà nghèo, Mai Thúc Loan không được học hàng mà chỉ học lỏm để biết chữ, hiểu sách.
Mai Thúc Loan là một chàng trai có sức khỏe phi thường, là một đô vật lừng danh, có nhiều nơi không ai dám đấu với ông.
Ông học hỏi rồi trở thành một thợ săn giỏi, nhiều lần giết được chúa sơn lâm khiến dân trong vùng khâm phục. Vì va6.y, mọi người tôn Mai Thúc Loan làm chức "Đầu phu", thủ lĩnh quân sự địa phương của làng.
Châu Loan vào dạo đó luôn bị giặc Chà Và (Gia-Va), và Côn Lôn (Mã Lai) cướp phá, mà còn bị ách đô hộ của nhà Đường, làm cho nhân dân vô cùng cực khổ. Đặc biệt, nạn cống "quả lệ chi" (Trái vải) là một gánh nặng khôn kể của dân Hoan Châụ Do ở Trường An, vua Đường có một nàng ái phi, được gọi là Dương Quý Phi nhan sắc tuyệt vời chỉ thích ăn quả lệ chi xinh xắn mà chỉ ở An Nam mới có.
Vào mùa vải năm Nhâm Ngọ (722), Mai Thúc Loan cùng đoàn phu phải gánh vải đi cống nộp. Trên đường đi vì gánh mệt nhọc, đoàn phu phải ngừng lại nghỉ chân và bị cái khát cháy cổ hành vì không một giọt nước. Trong đoàn phu có một dân phu đứng tuổi vì chịu không nổi cái khát đã bứt lấy một trái vải ăn cho đỡ khát. Vải chưa đến miệng thì đã bị một tên lính Đường đi áp tải xông tới, vung cán mã tấu đánh vào đầụ Tên lính tính đánh cái nữa để kết liễu ông già thì đã bị đánh lạị Sự việc xảy ra quá bất ngờ, đám lính nhà Đường vây vào Mai Thúc Loan, hò hét và đánh trả. Nhưng những người dân phu theo lệnh Mai Thúc Loan đã rút đòn gánh chống lạị Gia*.c chịu không nổi đều phải đền tộị Đám được giặc, Mai Thúc Loan lập tức thổi bùng khí thế bắt đầu cuộc khởi nghĩạ
Vị thủ lĩnh trẻ tài ba được mọi người tôn làm anh hùng vào được hàng trăm người hưởng ứng. Ông chọn Rú Đun còn gọi là Hùng Sơn làm chỗ trú ngu.. Không để giặc yên thân. Mai Thúc Loan quyết định ra quân trước, đánh thẳng vào Châu Trị mở rộng cuộc khởi nghĩ ở Hoan Châụ Ông còn phát hịch kêu gọi người Việt đứng dậy chống lại giặc gìn giữ non sông. Từ Hùng Sơn, Mai Thúc Loan xây thành Vạn An. Từ đây Mai Thúc Loan tìm cách liên kết với các thủ lĩnh và dân chúng các châu miền núi, với Champa để có thêm lực lượng chống quân Đường. Trước khi tiến đánh phủ đô hộ, ngoài Châu Giao, Mai Thúc Loan được tôn lên làm hoàng đến, gọi là Mai Hắc Đế. Và chỉ trong một trận đấu dữ dội, Mai Thúc Loan đã chiếm được phủ thành Tống Bình (nay là Hà Nội), và đuổi tên đô hộ Quách Sở Khách chạy về nước, lấy lại đất nước. Nước ta được thoát khỏi ách đô hộ, dân khắp nơi nô nức theo Mai Hắc Đế, lực lượng nghĩa quân lên tới hàng chục vạn ngườị
Nhưng lúc này nhà Đường còn ma.nh. Vua Đường đã huy động 10 vạn quân ồ ạt theo đường hiểm đánh ập vào thành Vạn An. Không chống nổi sức mạnh của quân xâm lược, Mai Hắc Đế phải rút vào rừng, sau đó bệnh rồi mất. Nghĩa quân tan vỡ. Quân Đường tàn sát nhân dân ta vô cùng dã man, xác người chết đắt thành gò cao, đã tăng thêm lòng căm thù nhà Đường của nhân dân nước Việt.
Nhớ ơn Mai Hắc Đế, dân lập đền thờ, đề thơ ca tụng ngường anh hùng.