Vùng đất Từ Châu thuộc về bình nguyên Hoàng Hoài. Chiến trường Hoài Hải lấy Từ Châu làm trung tâm nằm ở khu vực giáp giới bốn tỉnh Giang Tô, An Huy, Sơn Đông, Hà Nam, địa hình rộng lớn, thôn làng dày đặc, đường quốc lộ thông suốt bốn phương tám hướng, lại là giao điểm hội tụ của hai đường sắt Tân Phố, Lũng Hải như hai động mạch lớn, là chiến trường tốt cho sự tác chiến cơ động của những binh đoàn lớn. Ngay từ hơn 200 năm trước Công nguyên, mấy chục vạn quân đội của Lưu Bang và Hạng Vũ đã triển khai một cuộc tàn sát lớn ở Bành Thành. Bành Thành này chính là Từ Châu tỉnh Giang Tô ngày nay). Từ tháng 1 đến tháng 6 năm 1938, 60 vạn quân đội Trung Quốc đã kháng chiến đánh trả cuộc tiến công của quân Nhật ở vùng đất rộng lớn lấy Từ Châu làm trung tâm, đã viết lên những trang sử hào hùng tuyệt vời của cuộc hội chiến Từ Châu trên lịch sử chiến tranh chống Nhật. Thu Đông năm 1948, trên chiến trường Hoài Hải lấy Từ Châu làm trung tâm lại tụ tập hơn một triệu quân đội, tiến hành chiến dịch Hoài Hải nổi tiếng. Quân đoàn dã chiến Hoa Đông, quân đoàn dã chiến Trung Nguyên, cùng với bộ đội các quân khu tham chiến lân cận của Quân giải phóng nhân dân tham gia chiến dịch lần này ước khoảng 60 vạn người. Tưởng Giới Thạch lần lượt điều động 80 vạn quân đội tham gia chiến dịch Hoài Hải. Mở đầu chiến dịch, Tưởng Giới Thạch đã nhận thức được, Cuộc quyết chiến tiến hành ở trong khu vực Từ Bang, có quan hệ tới sự mất còn của Đảng quốc, nên mới không tiếc điều động đội quân hùng hậu như vậy. Chiến dịch Hoài Hải cũng là một chiến dịch mà binh lực quân đội Quốc dân đảng chiếm ưu thế trong ba chiến dịch lớn của cuộc chiến tranh giải phóng. Thế nhưng chính trong chiến dịch lớn mà quân đội Quốc dân đảng chiếm ưu thế trên mặt số lượng này, 55 vạn quân đội Qốc dân Đảng đã bị tiêu diệt, bộ đội tinh nhuệ của họ Tưởng đã vấp phải thất bại lớn mà từ trước chưa hề có, Tưởng Giới Thạch đã bắt buộc phải từ bỏ chức vụ tổng thống, lặng lẽ rời khỏi Nam Kinh.Trong chiến dịch Hoài Hải, đối với vị trí quan trọng mang tính chất chiến lược Từ Châu này, Tưởng Giới Thạch đã do dự bất quyết hoặc giữ hoặc rút. Thông qua cánh cửa sổ Từ Châu này, mọi người có thể nhìn thấy điều bí mật thất bại lớn lao trong việc lấy nhiều đánh ít ở trên chiến trường Hoài Hải của Tưởng Giới Thạch. Sau chiến dịch Tế Nam, đối với Từ Châu, Tưởng Giới Thạch đặc biệt coi trọng, Tưởng thường xuyên đứng trước tấm địa đồ nghiên cứu hình thế xung quanh Từ Châu. Tưởng Giới Thạch thấy từ Từ Châu men theo đường Kinh Phố lên phía Bắc là Lâm Thành của Sơn Đông; men theo đường Tân Phố đi về Nam, chính là Bạng Phụ và Hợp Phì. Hai thành phổ này đều là thành phố quan trọng ở phía Tây nam Nam Kinh. Việc giữ vững hay rút khỏi Từ Châu có liên quan chặt chẽ với sự an nguy của Đô Thành Nam Kinh. Từ Từ Châu vòng theo đường Lũng Hải đi về phía Đông đi thẳng tới Hải Châu và Liên Vân Cảng; vòng theo đường Lũng Hải đi về phía Tây tức là Đàng Sơn và Thương Khâu. Đường sắt và đường biển của những địa phương này đều nằm trong sự khống chế của quân đội Tưởng, việc điều động quân đội cũng tương đối thuận tiện. Do đó, ngày 24 tháng 10 Tưởng Giới Thạch đã ra lệnh cho Lưu Kỳ tổng tư lệnh Tiễu Tổng Từ Châu phải tăng cường phòng ngự đoạn đường Lũng Hải Thương Khâu tới Hải Châu và đoạn đường Tân Phố. Lâm Thành tới Bạng Phụ, âm mưu hình thành cứ điểm Phòng ngự thế Công ở Từ Châu, Bạng phụ. Hoài Âm v.v.. để củng cố và bảo vệ vững chắc Từ Châu [1], bao vây bảo vệ Nam Kinh, Thượng Hải. Để tiến thêm một bước điều động lực lượng Quảng Tây, Tưởng Giới Thạch còn long trọng tuyên bố Quyết nghị của Hội nghị kiểm thảo quân sự Nam Kinh tháng 8, yêu cầu Bạch Sùng Hy thống nhất chỉ huy các đơn vị quân đội thuộc Bộ Tổng Tư lệnh Tiễu Phỉ của hai vùng Từ Châu, Hoa Trung. Thế nhưng, kế hoạch này của Tưởng Giới Thạch chưa được thực hiện. Lúc đó, cuộc tranh quyền đoạt lợi giữa Tưởng Giới Thạch với Lý Tông Nhân ngày càng có xu hướng quyết liệt. Để ủng hộ Lý Tông Nhân và cũng là để bảo tồn lực lượng của mình, Bạch Sùng Hy không muốn quản bãi đất rách nát Từ Châu này. Bọn Lưu Kỳ cũng không muốn trao quyền chỉ huy mấy chục vạn quân đội ra, đối với việc này Tưởng Giới Thạch cảm thấy rất tức giận. Tưởng Giới Thạch cho rằng, Lưu Kỳ khó có thể đảm nhận nổi trách nhiệm nặng nề chỉ huy mấy chục vạn đại quân ở vùng gần Từ Châu. Tưởng cảm thấy Đỗ Duật Minh có năng lực chỉ huy thì còn đang ở đảo Hồ Lô chỉ huy bộ đội Đông Bắc triệt thoái. Do vì thất lợi ở chiến trường Đông Bắc, những áp lực của quân đội Quốc dân đảng ở khu vực Hoa Đông càng ngày càng lớn, một cuộc chiến lớn khó có thể tránh khỏi. Hạ tuần tháng 10, Tưởng Giới Thạch đã triệu tập hội nghị Bộ trưởng quốc phòng, Tổng tham mưu trưởng, bốn Tổng tư lệnh Hải, Lục, Không, Liên Cần ở Dinh thự đường Hoàng Phố Nam Kinh. Khi nghiên cứu tình thế chiến trường Hoa Đông, mọi người đều cảm thấy Từ Châu lương thực không đủ, tiếp tế khó khăn. Đối mặt với hai Dã chiến quân Hoa Đông và Trung Nguyên của Quân giải phóng, khó có thể tiến hành tác chiến được lâu dài. Tưởng Giới Thạch nghĩ ngay tới tấn bi kịch Hạng Vũ bị khốn ở Cai Hạ năm xưa, sợ rằng bản thân mình sẽ sa vào cảnh bốn mặt đều là tiếng ca của quân Sở, liền quyết định bỏ Từ Châu, lui về giữ bờ nam Hoài Hà, để tiện việc đánh bại chủ lực giải phóng quân ở khu vực Hoài Hà, bảo đảm ngoại vi Nam Kinh. Một số người như Hà ứng Khâm v.v.. cũng tán đồng phương án này. Ngày mồng 3 tháng 11, Tưởng Giới Thạch ra lệnh cho Tổng tham mưu trưởng Cố Chúc Đồng dẫn Ty trưởng Ty thứ ba của Bộ quốc phòng là Quách Nhữ Khôi kéo tới Từ Châu, thay Tưởng truyền đạt mệnh lệnh rút khỏi Từ Châu. Lần này, vốn Tưởng Giới Thạch muốn đích thân đi, nhưng vì một sự cố không đi được. Sau khi Cố Chúc Đồng tới Từ Châu lập tức triệu tập các sĩ quan cao cấp như Khâu Thanh Tuyền, Hoàng Bá Thao, Lý Di, Tôn Nguyên Lương v.v.. để nghiên cứu bố trí sắp xếp tác chiến. Đồng thời với điều đó, Tưởng Giới Thạch lại viết một lá thư tay gửi cho Đỗ Duật Minh đang ở đảo Hồ Lô xa xôi, sai phó ty trưởng ty thứ ba của Bộ quốc phòng là Hứa Lãng Hiên cầm bức thư tay và Kế hoạch hội chiến Từ Bạng bay tới đảo Hồ Lô, yêu cầu Đỗ Duật Minh lại một lần nữa nhận chức phó tổng tư lệnh Tiễu Tổng Từ Châu, chỉ huy chiến dịch Từ Bạng.Tại sao Tưởng Giới Thạch lại tuyển chọn Đỗ Duật Minh còn chưa thể cữu vãn được thất bại lớn của quân Quốc dân đảng ở Đông Bắc tới hiệp trợ với Lưu Kỳ chỉ huy trận quyết chiến Từ Bạng? Trong đây chứa đựng biết bao nhiêu điều bí ảo về cách dùng người của Tưởng Giới Thạch, cũng đã bộc lộ ra đầu mối của sự thất bại.Tiễu Tổng Từ Châu, thực ra thì ở Trịnh Châu đã có bộ chỉ huy tiền tiến, do Tôn Chấn đảm nhận chức Chủ nhiệm bộ chỉ huy Tiền tiến. Mấy tháng trước Tôn Chấn điều Xuyên Ngạc làm chủ nhiệm Sở bình định, bộ chỉ huy liền rút về Từ Châu. Lưu Kỳ là con người thân mang chức vụ quan trọng, nhưng thường nghe tin địch là chạy trốn trước, nên có tên gọi là Tướng quân chạy trốn. Đối mặt với trận quyết chiến Từ Bạng, Lưu Kỳ lại thiếu hẳn niềm tin, để có thêm một người thay mình chia gánh trách nhiệm, Lưu Kỳ đã kiến nghị với Bộ quốc phòng nhanh chóng chọn lấy một người Xuất thân từ khóa 1 Trường Hoàng Phố, từng đảm nhiệm từ chức Tư lệnh binh đoàn trở lên, có kinh nghiệm dày dặn, có uy tín rộng rãi với danh nghĩa phó tổng tư lệnh kiêm chủ nhiệm bộ chỉ huy tiền tiến!
Bộ trưởng bộ quốc phòng Hà ứng Khâm nhìn thấy cơ hội này, rất nhanh chóng đã tiến cử với Tưởng Giới Thạch hai tên cốt cán trong hệ thống của mình là Tống Hy Liêm và Đỗ Duật Minh. Xem báo cáo của Hà ứng Khâm, thoáng nhìn Tưởng Giới Thạch đã chọn ngay Đồ Duật Minh, nhưng lại nghĩ tới Đỗ Duật Minh đang ở chiến trường Đông Bắc, liền chỉ có thể tuyển chọn Tống Hy Liêm phó tổng tư lệnh Tiễu Tổng Hoa Trung kiêm tổng tư lệnh binh đoàn 14. Chủ ý đã định, Tưởng Giới Thạch lập tức đánh một bức điện Hạn một giờ sau phải có mặt cho Tống Hy Liêm. Thế nhưng Tống Hy Liêm không mấy vui vẻ đối với việc thăng quan ngoài dự liệu này. Tống Hy Liêm nhìn thấy hai viên chiến tướng Tôn Nguyên Lương, Khâu Thanh Tuyền Tiễu tổng Từ Châu đều giả dối gian trá, kiêu ngạo ngang ngược, cuồng ngông tự đại, rất khó chỉ huy. Khâu Thanh Tuyền lại là cốt cán trong trận quyết chiến Từ Bạng của tổ chức Tưởng Giới Thạch, đắc tội thì không được, đi Từ Châu sao bằng làm nên sự nghiệp ở bắc Ngạc Tây. Do đó, Tống Hy Liêm liền quyết định bỏ cành mới mà về ở tổ cũ, lấy lí do là Sau khi tới Ngạc Tây tình hình dần sáng sủa, đang thực hiện các loại quy hoạch và tích cực bố trí còn đối với tình hình Từ Châu thì không thành thạo lắm, xin Tưởng Giới Thạch chọn cử người khác. Nào ngờ Tưởng Giới Thạch lấy lí do là Từ nay về sau trọng điểm của chiến tranh ở Từ Bạng, Từ Bạng là cửa ngõ của thủ đô, có quan hệ tới sự an nguy của Quốc Đảng, lại đánh cho Tống Hy Liêm một bức điện báo Hạn một giờ phải có mặt, còn nhấn mạnh Tuyệt đối không được chậm trễ! Tống Hy Liêm vừa xem điện báo liền biết được không còn cơ hội cò kè ngã giá nữa, đành âu sầu rầu rĩ thu xếp hành trang, dẫn theo vài tên tùy viên, vội vàng rời khỏi Kinh môn, đi tới Từ Châu. Nào ngờ Tống Hy Liêm vừa tới Sa thị lại nhận được điện báo của Tưởng Giới Thạch. Trong bức điện nói: Đã quyết định cử Đỗ Duật Minh tới phụ trách mặt Từ Châu. Chú em ta có thể trở lại với chức cũ! Tống Hy Liêm bực tức, tay cầm bức điện, hồi lâu chẳng nói được câu nào! Tống Hy Liêm tuy chưa tới Từ Châu nhậm chức, nhưng từ đây có thể nhìn thấy các loại mâu thuẫn trọng tâm trên vấn đề dùng người của Tưởng Giới Thạch, có thể nhìn thấy tâm trạng chán ghét chiến tranh và mâu thuẫn nặng nề trong số tướng lĩnh cao cấp của Quốc dân đảng, cũng lại có thể nhìn thấy tính tất yếu trong việc thất bại ở Hoài Hải của quân đội Quốc dân đảng.Đỗ Duật Minh ở đảo Hồ Lô nhìn thấy Kế hoạch quyết chiến ở Từ Bạng trong lòng cảm kích về sự tín nhiệm của Tưởng Giới Thạch, thế nhưng lại không dám lập tức tới nhậm chức ngay, Đỗ Duật Minh cực kỳ không muốn ôm lấy tội danh bỏ mất Từ Châu nhưng lại không dám không đi, đành phải lấy lí do việc rút quân ở đảo Hồ Lô chưa xong để cố ý kéo dài. Thế nhưng Lưu Kỳ không làm, hắn lại đánh điện báo thúc Đỗ Duật Minh nhanh chóng tới Từ Châu. Chính trong lúc Đỗ Duật Minh đang khó khăn lưỡng lự, Tưởng Giới Thạch lại thay đổi chủ ý, Tưởng đã quyết định cố thủ Từ Châu. Tưởng Giới Thạch nhìn thấy Dã chiến quân Trung nguyên do Mao Trạch Đông chỉ huy đã phát động tấn công ở phía nam Hà Nam, chứ không phải là tấn công Từ Châu, tức thì Tưởng liền quyết định Bắc giữ Từ Châu, Nam dựa Bạng Phụ. Vì vậy, Tưởng Giới Thạch lại hạ lệnh cho các binh đoàn của Khâu Thanh Tuyền, Lý Di, Hoàng Bá Thao, Lý Diên Niên nhanh chóng tập kết về Từ Châu, cố thủ Từ Châu, hạ lệnh cho quân đội của Tôn Nguyên Lương và Lưu Nhữ Minh ở phía nam Từ Châu cố thủ Túc Huyện và Bạng Phụ, để tiện cho hai cánh quân đường sắt Từ Bạng bao vậy tiêu diệt Dã chiến quân Hoa Đông và Dã chiến quân Trung nguyên, xoay chuyển chiến cuộc.Thế nhưng, Tưởng Giới Thạch đã phán đoán sai lầm tình hình chiến trường, quyết định này của Tưởng vừa hay đã chui vào thòng lọng của Mao Trạch Đông. Trung tuần tháng 10, sau khi sắp đặt xong phương châm tác chiến của chiến dịch Hoài Hải, Mao Trạch Đông lại tiến thêm một bước chỉ ra rằng: Cảm giác thứ nhất là quân ta tựa hồ như có ý cướp lấy Từ Châu mà không thể đoán định chắc chắn quân ta không phải là cướp Từ Châu mà là tiêu diệt binh đoàn vàng![2]
Để mê hoặc Tưởng Giới Thạch, Mao Trạch Đông còn yêu cầu chủ lực Dã chiến quân Trung Nguyên phát động cuộc tiến công trước đánh chiếm Trịnh Châu và Khai Phong ở chiến dịch Hoàng Hải, hoặc giả đầu tiên xuất hiện ở con đường Tân Phố giữa Từ Châu và Bạng Phụ, để hấp dẫn binh đoàn của Tôn Nguyên Lương Khâu thanh Tuyền và Lý Di. Trận thế này do Mao Trạch Đông bày ra đã khiến cho Tưởng Giới Thạch hiểu lầm rằng Quân giải phóng nhân dân không phải là muốn bao vây tấn công Từ Châu, mới chỉ sau một ngày đã thay đổi quyết tâm, ra lệnh cho quân đội thu hẹp hai cánh quân Tân phố theo hướng giữa Từ Châu và Bạng Phụ, chuẩn bị cố thủ Từ Châu. Như vậy là chiến dịch Hoài Hải đã hoàn toàn giống như dự kiến của Mao Trạch Đông, bao vây tiêu diệt bộ đội chủ lực của Tưởng Giới Thạch ngay tại chỗ, khiến cho Tưởng Giới Thạch tất nhiên phải thất bại ở Hoài Hải. Mao Trạch Đông đã đóng cửa đánh chó ở Đông Bắc, đã tiêu diệt 47 vạn quân đội của Vệ Lập Hoàng, bây giờ lại bao vây tiêu diệt tại chỗ tập đoàn của Lưu Kì. Đêm mồng 6 tháng 11, Dã chiến quân Hoa Đông và Dã chiến quân Trung Nguyên theo kế hoạch dự định đã phát khởi chiến dịch Hoài Hải. Cánh quân thứ 4 và thứ 8 ngay hôm đó đã tấn công chiếm được Phôi Huyện. Than thượng; cánh quân Lỗ Nam đã tiêu diệt được quân chiếm giữ Đàm Thành; các cánh quân của binh đoàn Sơn Đông đã bao vây Đài Nhi Trang; chủ lực Dã chiến quân Trung Nguyên cùng tiến đến khu vực Thương Khâu. Chính trong lúc tiếng đại bác của chiến dịch Hoài Hải vừa nổ, trung tướng phó tư lệnh của khu bình định thứ ba Quốc dân đảng là Hà Cơ Phong cùng với Trương Khắc Hiệp, đã soái lĩnh hai sư đoàn của quân đoàn 59, nửa sư đoàn của quân đoàn 77 tổng cộng hơn hai vạn ba ngàn quân khởi nghĩa ở khu vực Cổ Uông, Đài Nhi Trang, tạo điều kiện cực kỳ có lợi cho việc quân giải phóng cắt đứt đường rút lui của binh đoàn Hoàng Bá Thao rất nhanh chóng. Được tin này Tưởng Giới Thạch gầm lên như sấm, Tưởng mơ hồ cảm thấy tòa đại lầu mà mình tu sửa xây dựng trong hơn hai mươi năm đã sắp xụp đổ. Sau khi Hà Cơ Phong và Tưởng Khắc Hiệp khởi nghĩa, Lưu Kỳ nhìn thấy các cánh quân của giải phóng quân đã nhanh chóng tiến sát Từ Châu, đã vô cùng hoảng sợ; một mặt thúc giục Đỗ Duật Minh nhanh chóng tới Từ Châu, một mặt ra lệnh cho quân đội thuộc binh đoàn 7 của Hoàng Bá Thao nhanh chóng triệt thoái theo hướng Từ Châu. Ngày 8 tháng 11 Đỗ Duật Minh từ đảo Hồ Lô về tới Bắc Bình, khi hắn biết được chủ lực quân Tưởng vẫn ở gần Từ Châu, được biết Tưởng Giới Thạch đã thay đổi kế hoạch quyết chiến ở Từ Bạng mà mình đặt ra từ trước, Đỗ Duật Minh dự cảm thấy thất bại là điều khó tránh khỏi, thực tế chiến trường đang chờ đợi Đỗ Duật Minh đã trở thành một pháp trường. Khi Phó Tác Nghĩa mời hắn ăn cơm, trong tiếng cụng ly hắn nghe nói Hà Cơ Phong, Trương Khắc Hiệp soái lĩnh quân đội phản biến, tư tưởng hắn càng thêm hỗn loạn. Ngày hôm sau, Đỗ Duật Minh bay tới Nam Kinh, trước hết tới tham gia hội nghị quốc phòng do Tưởng Giới Thạch triệu tập ở đường Hoàng Phố. Chính trong thời gian hội nghị, quân giải phóng từ ba mặt bắc, đông, Nam đã bức tới gần binh đoàn 7, bao vây chặt 7 sư đoàn của Hoàng Bá Thao ở trong một khu vực nhỏ hẹp lấy Triển Trang Vu làm trung tâm. Sau khi nghe xong báo cáo của Quách Nhữ Khôi, Tưởng Giới Thạch liên tục nói với Đỗ Duật Minh:
- Nhất định phải giải vây cho Hoàng Bá Thao. Ta đã thay ông chuẩn bị sẵn máy bay rồi, tối hôm nay ông sẽ tới Từ Châu.
Từ Nam Kinh tới Từ Châu là một tuyến bay mà các phi công rất quen thuộc. Ai ngờ đêm hôm đó, máy bay bay thẳng lên bờ Hoàng Hà mà không sao tìm được Từ Châu, viên phi công lo sợ lái máy bay bay lượn ở trên không. Đỗ Duật Minh nghĩ bụng: Tình hình khẩn cấp như thế này, cuối cùng đã không tìm thấy Từ Châu, xem ra thì trận đánh này không thể không thất bại. Trước mắt máy bay đã không còn dầu nữa, mới phát hiện một ánh đèn ở bên trái phía trước mặt. Hạ cánh xuống sân bay Từ Châu, đã là hơn một giờ sáng. Có thể nhìn thấy lúc này các sĩ quan binh lính của Tưởng Giới Thạch đã không còn ý chí chiến đấu nữa, năng lực tác chiến đã giảm yếu ghê gớm, chiến trường Hoài Hải sao lại không thất bại được?
Sau khi Hoàng Bá Thao bị bao vậy, Tưởng Giới Thạch lại thay đổi quyết tâm, quyết định đưa bộ đội chủ lực tập kết về xung quanh Từ Châu, quyết chiến với giải phóng quân. Một mặt Tưởng ra lệnh cho Hoàng Bá Thao ra sức sửa chữa công sự, cố thủ chờ viện trợ; ra lệnh cho hai binh đoàn của Khâu Thanh Tuyền và 13 binh đoàn của Lý Di tăng viện về phía đông cho Hoàng Bá Thao; còn đem binh đoàn Hoàng Duy thuộc hàng ngũ Tiễu Tổng Hoa Trung từ Xác sơn điều tới để chi viện cho Từ Châu, hơn thế còn báo cho các tướng lĩnh tiền tuyến biết rằng: Cuộc quyết chiến Từ Hoài thực sự là mấu chốt quan trọng lớn nhất trong việc thành bại cách mạng và tồn vong đất nước của ta, cần phải Đoàn kết chiến đấu gian khổ, giành lấy tất thắng.[3] Thế nhưng chính trong chiến dịch cần phải Đoàn kết chiến đấu gian khổ này, hai binh đoàn của Khâu Thanh Tuyền và Lý Di đã hành động chậm chễ, không muốn cử chủ lực tăng viện cho quân đội tạp nham Hoàng Bá Thao. Lần này Hoàng Bá Thao tới chiến trường Hoài Hải, trên thực tế là đái tội lập công. Hoàng Bá Thao không phải là hệ học sinh Hoàng Phố, lại chẳng có hậu đài cứng rắn. Trong cuộc chiến đấu ở Mạnh Lương Cố, một độ Tưởng Giới Thạch cho rằng Hoàng Bá Thao không chịu cứu viện Tưởng Linh Phủ mà dẫn đến sư đoàn 74 chỉnh biên bị tiêu diệt, đã chuẩn bị giết Hoàng Bá Thao để làm gương thị chúng. Hoàng Bá Thao bèn lấy cái chết để đổi lấy mạng sống, đã chủ động gánh vác trách nhiệm thay cho Thang Ân Bá và Cố Chúc Đồng, khiến cho hai người bọn họ đã gỡ trách nhiệm cho hắn ở trước mặt Tưởng, Hoàng Bá Thao mới ôm án kỷ luật Cách chức lưu nhiệm tới mặt trận Hoài Hải để xung phong vào trận cho Tưởng Giới Thạch. Do vậy Khâu Thanh Tuyền và Lý Di căn bản chẳng coi Hoàng Bá Thao ở trong con mắt. Khi binh đoàn Hoàng Bá Thao bị quân giải phóng bao vây, Khâu Thanh Tuyền và Lý Di đều nhìn thấy Tưởng Giới Thạch vì danh nghĩa cứu viện Hoàng Bá Thao mà phải tiến hành quyết chiến với giải phóng quân, cho nên khi trên đường đi tăng viện đã vấp phải quân giải phóng đón đánh, đã hành động chậm trễ, họ đã tận mắt nhìn gần tám vạn quân của binh đoàn Hoàng Bá Thao bị quân giải phóng hoàn toàn tiêu diệt, Hoàng Bá Thao đã tự sát sau khi bị thương. Dương Đình Yến từ bên cạnh Hoàng Bá Thao trốn ra được nói, Hoàng Bá Thao trước khi chết vẫn còn hỏi, binh đoàn của Lý Di đã đi về phía đông cứu viện ta, tại sao lúc đầu không ở gần Tào Bát để yểm hộ ta rút về hướng Tây? Thực tế này đã đánh một dấu hỏi bí mật về sự bại binh ở Hoài Hải của Tưởng Giới Thạch, là lời chú thích rõ ràng nhất đối với cái chết của Hoàng Bá Thao. Sau mấy ngày, binh đoàn Hoàng Duy lại bị quân giải phóng vây khốn ở Nam Bình tập, Song Đối tập.
Ngày 28 tháng 11 Tưởng Giới Thạch lại có quyết định bỏ Từ Châu, rút về giữ Hoài Nam, thế nhưng điều này đã khó có thể cứu vãn được cụ diện thất bại của chiến dịch Hoài Hải. Căn cứ vào kế hoạch rút lui của Tưởng Giới Thạch, Đỗ Duật Minh đã ra lệnh cho hai binh đoàn của Khâu Thanh Tuyền và Tôn Nguyên Lương tiếp tục men theo đường Tân Phố tấn công về phía nam để mê hoặc giải phóng quân, hạ lệnh cho binh đoàn Lý Di yểm hộ cho chủ lực của cánh trái được an toàn khi rút lui, còn mình thì soái lĩnh ba binh đoàn, các nhân viên cơ quan chính Đảng Từ Châu, các thanh niên học sinh bị ép buộc cộng khoảng 30 vạn người, đêm 1 tháng 12 rút khỏi Từ Châu, men theo đường Từ Châu Túc Huyên đến Vĩnh Thành về phía Tây. Ra khỏi thành Từ Châu, các sĩ quan và binh linh tranh nhau chạy tháo thân, trên các xe cộ nhân viên chen chúc chật ních, cuộc hành quân vô cùng hỗn loạn. Sau khi Tưởng Giới Thạch ngồi trên máy bay trinh sát được cảnh này, vừa lo lắng cho cuộc chạy trốn vu hồi của Đỗ Duật Minh, dốc tâm trốn về Tây, lại vừa dùng máy bay thả dù xuống một bức thư viết tay, hạ lệnh cho hắn thay đổi phương hướng, hợp đồng với binh đoàn 6 bắc tiến ở Bạng Phụ, hai cánh quân nam bắc đánh khép gọp kìm vào Dà chiến quân Trung nguyên. Cuộc chỉ huy bằng bút lần này của Tưởng Giới Thạch, đã dẫn đến mấy vạn người của Đỗ Duật Minh bị quân giải phóng nhân dân bao vậy chặt cả vòng trong lẫn vòng ngoài ở khu vực Trần Quan Trang, Thanh Long tập, Lý Thạch Lam. Tưởng Giới Thạch những muốn đích thân tới chỉ huy để trốn thoát vận mệnh thất bại, kết quả luôn luôn lại là chỉ huy càng nhiều, thất bại càng thảm hại. Bộ chỉ huy của Dỗ Duật Minh đặt tại Trần Quang Trang. Một hôm, Đỗ Duật Minh đang cắt tóc ở trong sân bộ chỉ huy, bốn xung quanh sân này đều là nhà cửa, giữa có một gốc cây. Bên cạnh có người nói gốc cây này rất không cát lợi, trong khuôn viên bốn mặt ở giữa mọc một gốc cây, đó vừa hay chính là chữ khốn. Dỗ Duật Minh vừa nghe nói, lập tức hạ lệnh chặt đứt ngay cây đó đo. Điều này cũng giống hệt như trước đây Khâu Thanh Truyền không bằng lòng đem bộ đội đang ở Thương Khâu vậy, hắn cho rằng Thương Khâu nhất định là gò bị thương vậy. Tuy gốc cây ở trong sân bộ chỉ huy đã bị chặt đứt, thế mà Đỗ Duật Minh khó có thể phá nổi trùng trùng vòng vây khốn của quân giải phóng.Sau khi binh đoàn Hoàng Duy bị bao vây, hắn rất sợ lại đi theo con đường cũ của Hoàng Bá Thao, nên đã tìm trăm phương ngàn kế để đột phá vòng vây ra ngoài. Hoàng Duy nói với bộ hạ rằng:
- Chúng ta không thể nằm chờ được, thế thì phải lăn mà chạy chứ!
Ai ngờ đột phá mấy hôm, ngay đến lăn cũng chẳng thể lăn ra được.Hoàng Duy liền yêu cầu nhân viên y tế trao cho hắm một gói thuốc ngủ liều cao, để chuẩn bị khi cần thiết sẽ uống thuốc tự sát. Sau khi Tưởng Giới Thạch được biết Hoàng Duy bị vây, đã từng viết thư yêu cầu Hoàng Duy phá vây. Tưởng Giới Thạch luôn nghĩ dùng những lá thư viết tay của mình coi đó là đội quân tăng viện, là một loại sức mạnh vạn năng. Bức thư này còn chưa kịp gửi đi, Tưởng Giới Thạch lại thay đổi chủ ý. Tưởng đã ý thức được, chỉ đơn thuần dựa vào sức mạnh của bản thân binh đoàn Hoàng Duy thì không có cách gì đột phá được vòng vây trùng điệp của quân giải phóng tức thì Tưởng lại hạ lệnh cho binh đoàn Hoàng Duy cố thủ chờ viện binh, không được khinh động, một mặt lại bắt Đỗ Duật Minh đi cứu Hoàng Duy. Kết quả ra sao? Hoàng Duy không được cứu thoát mà Đồ Cuất Minh lại bị quân giải phóng bao vây. Lúc này, Tưởng Giới Thạch đã tìm trăm phương ngàn kế bưng bít tình hình ở chiến trường, đã không cho Hoàng Duy biết Hoàng Bá Thao bị tiêu diệt, cũng không nuốn để cho Hoàng Duy biết Đỗ Duật Minh đang bị vây khốn, để tránh quân tâm dao động. Thế nhưng Tưởng Giới Thạch đã thất vọng, Đài phát thanh mặt trận của Quân giải phóng nhân dân suốt ngày phát thanh Thư thúc dục Hoàng Duy lập tức đầu hàng của Lưu Bá Thừa và Trần Nghị phát ra. Các sĩ quan và binh lính quân Tưởng ở mặt trận sau khi nghe bài phát thanh này đã tranh giành nhau ra đầu hàng quân giải phóng. Hoàng Duy đã cự tuyệt việc hạ vũ khí đầu hàng còn bắn tung khí độc điên cuồng dãy chết, thế nhưng cũng không thoát khỏi vận mệnh bị tiêu diệt, bản thân Hoàng Duy cũng trở thành tù binh của quân giải phóng.
Sau khi tập đoàn của Đỗ Duật Minh bị bao vây, lương thực đạn dược không được đầy đủ, mỗi ngày chỉ dựa vào hơn một trăm chiếc máy bay thả dù tiếp tế. Lúc đó vùng chiến khu gió mưa mù mịt. nhiệt độ hạ thấp, máy bay không thể thả dù được, rất nhiều binh sĩ đã bị chết rét và chết đói. Trên trận địa còn xuất hiện cảnh tượng thê thảm là ăn thịt người chết. Có những binh sĩ còn tranh thủ lúc đêm khuya trời vắng chạy lên trận địa quân giải phóng để tìm thức ăn, dần dần phát triển thành trung đội, thành đại đội, thậm chí thành tiểu đoàn ra đầu hàng quân giải phóng. Để thoát khỏi khốn cảnh, Đỗ Duật Minh từng kiến nghị với Tưởng Giới Thạch tập trung binh lực của Tây An và Vũ Hán, quyết chiến với quân giải phóng tại khu vực Hoài Hải. Thế nhưng Tưởng Giới Thạch lúc này đã bị quần chúng chống lại, người thân xa lìa, Bạch Sùng Hy ngồi trấn giữ Vũ Hán không những không cứu viện mà còn ngấm ngầm cầu chúc Đỗ Duật Minh sớm bị tiêu diệt; Hồ Tông Nam ở tận Tây Bắc xa xôi, tự lo cho mình còn chưa xong; Lý Tông Nhân lại đang níu tay Tưởng Giới Thạch, khiến cho Tưởng sống trong cảnh thỏ chết cáo buồn, muốn cứu Đỗ Duật Minh mà không có sức để cứu. Ngày 10 tháng 1 năm 1949, tập đoàn Đỗ Duật Minh bị giải phóng quân tiêu diệt hoàn toàn, sĩ quan tư lệnh binh đoàn 2 Khâu Thanh Tuyền bị bắn chết, phó tổng tư lệnh Tiễu Tổng Từ Châu Đỗ Duật Minh bị bắt sống, chỉ có số ít người như Lý Di v.v... hóa trang nên đã trốn thoát. Trong chiến dịch Hoài Hải, 22 quân đoàn bộ, 56 sư đoàn, bao gồm cả quân đoàn 5, quân đoàn 18 Năm chủ lực lớn của Tưởng Giới Thạch, đã hoàn toàn bị tiêu diệt. Từ Châu đã được giải phóng, các thành phố quan trọng như Nam Kinh, Thượng Hải, Vũ Hán v.v.. đã nằm dưới sự uy hiếp trực tiếp của Quân giải phóng.Từ trong nhiều lần trăn trở bỏ hay giữ Từ Châu của Tưởng Giới Thạch, mọi người có thể nhìn thấy sĩ khí của mấy chục vạn quân đội Tiễu Tổng Từ Châu Quốc dân đảng đã hoàn toàn giảm sút, binh lính không còn ý chí chiến đấu nữa, giữa các tướng lĩnh cao cấp thì tranh giành đấu đá hục hặc với nhau, giữa các binh đoàn và các tập đoàn chiến lược thì tính đến so kè chỉ mưu đồ lợi ích riêng mà không có tinh thần chi viện lẫn nhau. Mọi người lại có thể nhìn thấy Tưởng Giới Thạch độc đoán chuyên quyền, chỉ huy mù quáng đã dẫn tới hậu quả nghiêm trọng là thất bại nặng nề. Lịch sử đã vạch trần một cách khách quan và vô tình tính tất yếu phải bại binh ở Hoài Hải của Tưởng Giới Thạch là dĩ nhiên!
---------------------------
[1] (Bộ quốc phòng Chính phủ Quốc dân Nam Kinh điện gửi Lưu Kỳ ngày 24 tháng 10 năm 1948)
[2] (Lịch sử chiến tranh Quân giải phóng nhân dân Trung Quốc quyển 3 trang 266 NXB Khoa học quân sự tháng 7 năm 1987)
[3] Trích từ Lịch sử chiến đấu của Quân giải phóng nhân dân Trung Quốc quyển ba trang 271, NXB Khoa học quân sự tháng 7 năm 1987.