Lần đó, không phải là lần đầu tiên Bonaparte gắng vãn hồi cho phe Cộng hoà và thiết lập mối liên kết mong manh với tướng Cadoudal.

Có một việc đã xảy đến với ông sau chuyến trở về từ Ai Cập. Chuyện ấy đã để lại trong ông một kỷ niệm sâu sắc và còn tiếp diễn mà chúng ta sẽ biết sau đây:

Ngày 17 Vendemieire năm thứ VIII (tức ngày 9/10/1799) như chúng ta đều biết, Bonaparte đã trở về và cập bến ở Frejus chưa đến 40 ngày dù ông vừa về từ Alexandrie.

Ông nhanh chóng lên xe cùng người tuỳ tùng tin cẩn Roland de Montrevel để trở về Paris.

Khoảng bốn giờ chiều hôm đó ông đã đến Avignon, cho dừng xe cách cửa Oulle năm chục bước trước lâu đài Palais-Egalité (vừa đổi lại tên về với tên vốn có từ đầu thế kỷ XVIII là Palais-Royal). Ông vội vã bước xuống trong nhu cầu chung của mọi người phải thoả mãn vào khoảng từ bốn đến sáu giờ chiều hàng ngày, đó là ăn bữa tối dù ngon hay dở.

Ông chủ khách sạn không nhận thấy điểm gì đặc biệt của Bonaparte ngoài bước đi dứt khoát giọng nói trầm, hỏi ông muốn ăn riêng hay ngồi chung ở phòng ăn.

Bonaparte suy nghĩ một lát. Vì vừa đặt chân về Pháp nên ông chưa được mọi người biết nhiều, người ta cứ ngỡ ông còn đang ở Ai Cập. Với bộ quần áo thông dụng thời bấy giờ mà ông và viên sĩ quan tuỳ tùng đang mặc cộng với ý muốn được mắt thấy tai nghe tình hình ở đây nên ông không sợ bị nhận ra. Vả lại, ăn ở phòng ăn chung sẽ nhanh hơn nên ông quyết định ăn tại đây.

Rồi quay sang người đánh xe, dặn dò:

- Một tiếng nữa phải thắng ngựa vào xe cho tôi đấy.

Ông chủ khách sạn dẫn đường cho những vị khách mới đến ngồi vào bàn của họ. Hai chàng trai trẻ gồm Bonaparte chỉ độ hai chín hay ba mươi và Roland hai mươi sáu tuổi ngồi xuống chiếc bàn tách biệt với những thực khách khác bằng một lối đi nhỏ.

Bất cứ ai trong số có mặt hôm đó đều có một cảm giác đặc biệt trước hai thanh niên ấy. Mọi con mắt đều đổ dồn về phía họ khiến trong chốc lát, họ trở thành tâm điểm chú ý.

Mọi người ở đây vốn vẫn là khách quen tới ăn hay trọ, một số đi từ Marseille đến Lyon bằng xe ngựa, một thương lái buôn rượu vang từ Bordeaux đến Avignon thì lưu lại với một số lý do mà chúng ta sẽ biết sau này.

Dáng vẻ của hai người mới kia khác hoàn toàn với họ khiến sự tò mò của họ tăng gấp đôi. Tuy quần áo mặc giống nhau, ủng cao, quần chẽn ngắn, đuôi áo dài và mũ rộng vành, dù xuất hiện trước dáng vẻ bình đẳng nhưng người đi sau vẫn có điểm khác biệt không phải bởi tuổi tác mà do vị thế xã hội thấp hơn. Ngoài ra, anh ta gọi người đi trước là công dân trong khi ông gọi người đi cùng chỉ bằng tên Roland.

Cũng giống như các trường hợp tương tự, sau những phút lạ lẫm, tò mò những ánh mắt rời khỏi họ và tiếp tục trở lại câu chuyện đang dở dang.

Họ nói về một chủ đề đáng chú ý đối với hai thanh niên đó là phản ứng của phe cách mạng trước lời đề nghị mới được đưa ra của chế độ quân chủ. Khách hàng tự do nói về một cuộc phục quyền của triều đình Bourbon, một việc không thể trì hoãn thêm sáu tháng. Chuyện này sẽ nằm ngoài tầm tay Bonaparte vì ông vẫn ở Ai Cập. Lyon, một trong những thành phố không thể chịu đựng hơn trong suốt cuộc cách mạng của phe Cộng hoà đã tất yếu trở thành lò mưu phản.

Do đó, sẽ có một chính phủ lâm thời có chính quyền hoàng gia, bộ tham mưu cũng của hoàng gia và quân đội cũng của hoàng gia.

Ai cũng biết, việc trả chi phí cho quân đội để duy trì cuộc chiến liên tục ở Vendée và Morbihan khiến phe Bảo hoàng phái tốn tiền, rất nhiều tiền. Nước Anh có thể chu cấp thêm nhưng không khả quan lắm. Mặt khác một mình phe Cộng hoà cũng phải chiến đấu với không chỉ một kẻ thù. Đã vậy thay vì liến hành thoả hiệp một cách khó khăn với phe Cộng hoà, một việc dễ sẽ bị bác bỏ, phe Bảo hoàng lại tổ chức những băng đảng chuyên đi thúc thuế và tấn công xe tiền ngân khố nhà nước.

Những dư luận đạo đức thời đó coi đây không phải là vụ trộm cắp hay hành động thông thường mà là việc ăn cướp ngân quỹ quốc gia.

Một trong những băng đảng ấy hành động ngay trên tuyến đường Lyon - Marseille. Đúng lúc hai vị khách trẻ ngồi vào bàn ăn, bên ngoài cũng có một vụ chặn xe chở khoảng sáu mươi nghìn phăng của chính phủ, việc bắt bớ diễn ra ngay giữa thanh thiên bạch nhật trên đoạn Marseille - Avignon, giữa phố Lambesc và Pont-Royal. Đám kẻ cướp, nếu người ta có thể gọi các nhà quý tộc như vậy, không hề giấu giếm người đánh xe mang tiền đi đâu. Tiền sẽ được chuyển qua nước Pháp bằng những phương tiện chắc chắn đến Bretagne nơi chiến tuyến của quân đội tướng Cadoudal.

Tất cả những chuyện đó đều mới mẻ, kỳ lạ và hầu như khó tin với Bonaparte và Roland, những người đã xa nước Pháp hai năm. Điều này cũng khiến các tầng lớp xã hội dưới sự lãnh đạo của chế độ Đốc chính không khỏi có sự chấn động. Sự việc xảy ra ngay trên con đường mà hai người vừa đi qua. Người kể lại là nhân chứng sống của cảnh tượng ấy. Ông ta là lái buôn rượu vang từ Bordeaux bị chặn từ hôm qua.

Người lấy làm lạ trước những chi tiết câu chuyện nhất ngoài hai chàng trai đi xe ngựa, Bonaparte và Roland đang mải chăm chú nghe kia còn có những khách qua đường khác. Đám khách là dân địa phương thì quen với những chuyện như vậy đến nỗi họ có thể kể thêm chi tiết khác thay vì lắng nghe.

Thương gia buôn rượu vang trở thành tâm điểm chú ý. Ông ta tỏ vẻ lịch thiệp trả lời hết mọi câu hỏi đưa ra.

- Này công dân - Một người đàn ông to béo ngồi đối diện một phụ nữ cao, gầy, khô đét đang run tái người ngỡ như nghe thấy tiếng xương va vào nhau răng rắc cất tiếng hỏi - Có thật ngài vừa đi qua đoạn đường xảy ra vụ cướp không?

- Đúng vậy, giữa Pont-Royal và Lambesc, ngài có biết chỗ giao nhau của hai quả đồi nơi có nhiều đá nhô lên không?

- Ồ phải rồi - Người phụ nữ nói và níu chặt tay chồng. Tôi biết chỗ đó, em đã bảo anh, chắc anh còn nhớ chứ, chỗ ấy rất khó đi. Tôi thích qua đó vào ban ngày hơn là ban đêm.

- Ôi thưa phu nhân - Một thanh niên như muốn cố tình nhấn đến yếu tố thời đại qua việc dùng từ ngữ của chốn cung đình - Phu nhân biết thừa rằng với Bạn đồng hành của Jéhu thì ngày hay đêm đâu quan trọng gì.

- Đúng vậy - Người buôn rượu nói - Giữa ban ngày ban mặt, khoảng mười giờ sáng thì chúng tôi bị chặn lại.

- Chúng có bao nhiêu tên? - ông béo hỏi.

- Bốn tên.

- Chúng chờ sẵn dưới đường à?

- Không, chúng phi ngựa đuổi theo, vũ khí đầy người và đeo mặt nạ.

- Thói quen của họ đấy - Người thanh niên nói - Có phải sau đó họ nói: Đừng chống lại, vô ích, như thế ngươi sẽ không sao, chúng ta chỉ cần tiền của chính phủ thôi, đúng không?

- Không sai một từ nào, công dân ạ.

- Phải rồi - Người thanh niên nói tiếp ra vẻ biết rất rõ - Hai người nhảy xuống ngựa, nắm dây cương cho đồng bọn rồi buộc lái xe giao tiền.

- Này công dân - ông béo nói đầy ngưỡng mộ - Anh kể chuyện cứ như thật ấy.

- Có thể anh đây có mặt trong số đó cũng nên - Roland nói.

Người thanh niên quay phắt sang phía Roland rồi nói:

- Tôi không biết liệu có phải anh cố tình mất lịch sự với tôi hay không, chúng ta sẽ nói với nhau về cái đó sau, nhưng dù sao tôi cũng cho anh hay quan điểm của mình, trừ trường hợp anh cố ý nhục mạ tôi, tôi không coi sự nghi ngờ của anh như sự khiêu khích. Có điều, mười giờ sáng hôm qua, khi sự việc diễn ra, tôi đang ăn trưa gần đó giống như tôi đang ăn cùng quý vị đây.

- Vậy khi đó các vị có bao nhiêu người? - Lần này Roland quay sang hỏi người buôn rượu.

- Chúng tôi có bảy người, ba phụ nữ.

- Không kể người đánh xe à? - Roland hỏi tiếp.

- Dĩ nhiên.

- Với tám người, các vị để bốn tên cướp lột mất va ly? Tôi thật khen ngợi các vị đấy - Roland nói.

- Chúng tôi biết mình tiếp xúc với ai - Người lái buôn nói - Và chúng tôi không có nghĩa vụ chống lại.

- Sao cơ? - Roland kêu lên - Các vị tiếp xúc với bọn vô lại, bọn trộm cướp ngay giữa đường cái quan sao?

- Không hề, vì chúng có xưng tên.

- Chúng xưng tên à?

- Chúng nói: "Bọn ta không phải là quân cướp, chúng ta là những người bạn đồng hành của Jéhu. Các vị phản công vô ích, thưa quý ông, quý bà, xin đừng sợ”.

- Đúng thế - Người thanh niên ban nãy lại nói - Họ có thói quen báo trước để không bị khinh rẻ.

- Ái chà - Roland chen vào trong khi Bonaparte vẫn im lặng - không biết công dân Jéhu là ai mà lại có bạn đồng hành lịch sự thế. Hay đó là chỉ huy của chúng?

- Thưa ngài - Một người đàn ông mặc quần áo giống như thầy tu, nhìn giống dân bản địa và là khách quen của khách sạn nói - Nếu ngài chú tâm thì trong kinh thánh đã nói Jéhu đã chết cách đây hai nghìn sáu trăm năm, do vậy, ông ta không thể chặn xe giữa đường cái được.

- Thưa cha - Roland nói - Dù giọng điệu của cha hơi quá nhưng tôi vẫn thấy cha là người hiểu biết vậy dám xin hỏi nếu như Jéhu đã chết cách đây hai nghìn sáu trăm năm thì ai vinh dự có được những người bạn đồng hành cùng người mang tên Jéhu này thế.

- Thưa ngài - Vị cha xứ đáp bằng giọng lảnh lót như cũ - Jéhu là vua Israel được phong thánh vì đã trừng phạt tội phạm tại Achab và Jézabel, và đã khép tội chết những thầy tu dòng Baal.

- Xin cảm ơn lời giải thích của cha - Viên sĩ quan vừa nói vừa cười - Tôi không nghi ngờ điều đó, chỉ có điều tôi không thấy nó liên quan đến chuyện này.

- Cái gì? Anh không hiểu Jéhu chính là S. M. Louis XVIII sẽ được sắc phong vì trừng phạt bọn tội đồ phe Cộng hoà sao? Giết thầy tu dòng Baal nghĩa là quân Girondin, Cordelier, Jacobin, Thermidor, tất cả những ai tham gia vào cái nhà nước tồi tệ trong suốt bảy năm qua, cái mà người ta gọi là cách mạng ấy!

- Úi chà! - Roland thốt lên - Tôi bắt đầu hiểu rồi, nhưng trong số những đồng hành cùng Jéhu chiến đấu, ngài có cho rằng họ là những binh sĩ đã đánh đuổi quân xâm lăng khỏi biên giới nước Pháp và những tướng tá lừng danh đã từng chỉ huy quân đội ở Tyrol, Sambre-Meuse và Italia không?

- Thì chính họ chứ ai và không ai khác cả.

Đôi mắt Roland quắc lên, hàm bành ra, đôi môi mím chặt Anh đứng phắt dậy nhưng người đi cùng đã kéo áo buộc anh ngồi xuống. Từ "nực cười?" suýt nữa buột khỏi miệng Roland.

Bằng một giọng điềm tĩnh, người vừa thể hiện quyền lực với Roland mới cất giọng lần đầu.

- Thưa công dân, hãy thứ lỗi cho hai người vừa từ cùng trời cuối đất trở về, hai người đã rời nước Pháp cách đây hai năm, họ vốn không biết chuyện gì đang diễn ra và muốn được biết một số điều.

- Các vị muốn biết gì? - Người thanh niên ban nãy hỏi và không tỏ vẻ quan tâm về hành động của Roland vừa rồi.

- Tôi cho rằng - Bonaparte nói - Dòng tộc Bourbon đã hoàn toàn chấp nhận bị lưu đầy, tôi nghĩ cảnh sát có cách không để quân trộm cướp hoành hành trên đường cái quan và cuối cùng tôi cho rằng tướng Hoche sẽ mang lại hoà bình trên chiến tuyến Wendée.

- Nhưng ngài từ đâu đến? Từ đâu đến thế? - Người thanh niên phá lên cười.

- Tôi đã nói rồi, từ cùng trời cuối đất.

- Thôi được, ngài sẽ hiểu ngay thôi: Nhà Bourbon không giàu. Họ bị bán hết tài sản và cháy túi. Không thể trả tiền cho hai đội quân ở miền Tây và lập một đội quân vừa ở miền núi Auvergne mà không có tiền. Vậy là họ, những người đồng hành của Jéhu trở thành những người thu thuế cho triều đình bằng cách chặn xe và lấy két. Hãy đi hỏi Charette, Cadoudal và Teyssonnet thì biết.

- Nhưng liệu quân Jéhu có phải chỉ muốn tiền của chính phủ hay không... - Người buôn rượu dè dặt hỏi.

- Chỉ tiền của chính phủ, không lấy tiền của ai.

- Như thế đâu có đúng, mới hôm qua họ còn lấy của tôi hai trăm đồng louis thì sao?

- Thưa quý ông - Chàng trai trê trả lời - Đó là một sự nhầm lẫn một sự nhầm lẫn rõ ràng như tên tôi là Alfred de Barjol, khoản tiền này sẽ được trả lại cho ngài nay mai thôi.

Người đàn ông buôn rượu thở dài và lắc đầu vì dù cho anh thanh niên kia quả quyết, ông vẫn còn nghi ngờ.

Đúng lúc đó, sau khi chàng thanh niên quý tộc vừa cam kết xong, thì một con ngựa phi nước đại dừng trước khách sạn. Người ta nghe thấy tiếng bước chân trong hành lang rồi cửa phòng ăn bật mở, một người đàn ông bịt mật, vũ khí đầy mình xuất hiện trước ngưỡng cửa.

Tất cả ánh mắt đổ dồn vào anh ta.

- Thưa các quý ông - Người này cất tiếng trong sự im lặng của cả phòng ăn - Trong số các vị có ai tên là Jean Picot đã đi chiếc xe ngựa bị những người đồng hành của Jéhu chặn đoạn giữa Lambesc và Pont-Royal không?

- Có! - Người lái buôn đáp với vẻ ngạc nhiên.

- Chắc đó là ngài? - Người đàn ông bịt mặl hỏi.

- Chính là tôi đây.

- Ngài không mất gì chứ?

- Có, người ta đã lấy hai trăm louis mà tôi đã gửi bác đánh xe.

- Tôi cũng nói thêm rằng ông đây vừa nhắc đến chuyện đó và coi đó là của đã mất - Alfred de Barjol nói xen vào.

- Quý ngài nhầm rồi - Người lạ bịt mặt nói. - Chúng tôi chỉ tuyên chiến với chính phủ chứ không phải với dân thường. Chúng tôi là phe phái chính trị chứ không phải kẻ trộm cướp. Đây là hai trăm đồng louis thưa ngài. Nếu còn chuyện nhầm lẫn này xảy ra, xin hãy hỏi đến cái tên Morgan.

Vừa dứt lời, người bịt mặt đặt túi những đồng vàng phía bên phải người lái buôn, chào theo kiểu quý tộc và đi ra để lại sự sợ hãi cho một số người, số khác sững sờ vì sự trùng hợp kỳ lạ.

Đúng lúc đó, người ta báo cho Bonaparte biết ngựa đã chuẩn bị xong. Ông đứng dậy rồi bảo Roland trả tiền.

Roland đi về phía ông chủ khách sạn trong khi Bonaparte ra xe. Nhưng khi trở lại chỗ Bonaparte, Roland bị Alfred de Barjols chặn lại:

- Xin lỗi ngài - Người thanh niên hỏi - Hồi nãy ngài định nói một câu nhưng lại thôi, tôi muốn biết lý do được không?

- À, lý do khiến tôi gọi ngài là kẻ nực cười rất đơn giản. Người di cùng tôi đã kéo áo ra hiệu cho tôi, vì không muốn làm ông ấy phiền lòng nên tôi bỏ ý định.

- Nếu ngài có ý định nói tôi như vậy, liệu tôi có thể thấy nó được thực hiện hay không.

- Nếu điều đó khiến ngài thoải mái.

- Tôi thấy thoải mái khi có cơ hội làm ngài vui lòng.

- Thưa ngài - Roland nói - chúng tôi đang rất vội như ngài thấy đấy nhưng tôi sẵn lòng đi sau một tiếng nếu ngài cho rằng một giờ đủ để dốc hết bầu bất hoà giữa chúng ta.

- Một giờ là đủ, thưa ngài.

Roland ra hiệu chào rồi chạy lại xe.

- Này, cậu đánh nhau đấy à? - Bonaparte hỏi.

- Tôi không thể làm khác, thưa tướng quân - Roland trả lời - Nhưng địch thủ của tôi có vẻ rất dễ tính, chúng tôi chỉ mất khoảng một tiếng thôi. Tôi sẽ đi ngựa đuổi theo sau khi xong việc, chắc chắn tôi sẽ đuổi kịp ngài trước khi đến Lyon.

Bonaparte nhún vai.

- Thật bướng bỉnh - ông nói rồi chìa tay cho Roland - Chí ít cũng đừng để hắn giết cậu, tôi cần cậu ở Paris.

- Xin tướng quân cứ yên tâm, từ Valene đến Viên, tôi sẽ sớm cho ngài biết tin thôi.

Bonaparte lên đường.

Cách Valence nửa dặm, ông đã nghe tiếng vó ngựa. Ông cho xe dừng lại.

- A, Roland đấy à? Hình như mọi việc đều tốt đẹp?

- Vâng tốt đẹp - Roland nói và trả ngựa.

- Các cậu đánh nhau chứ?

- Vâng thưa tướng quân.

- Bằng gì?

- Bằng súng lục.

- Và?

- Tôi đã giết anh ta, thưa tướng quân.

Roland lên xe ngồi gần Bonaparte. Chiếc xe lại liếp tục lên đường.