Một cảnh: Vườn hoa
CON HỒNG - (ra) Hôm nay cô sai tôi đem thư sang bên cậu Trương. Trước mặt tôi thì vờ vĩnh! Còn trong thơ thì lại thầm hẹn cậu ta sang! Cô đã không nói với tôi, tôi cũng chẳng cần nói vỡ câu chuyện ra làm gì! Tôi cứ việc mời cô ra thắp hương. Xem đến lúc bấy giờ thì làm thế nào mà giấu được tôi? (mời) Thưa cô! Ta ra thắp hương thôi!
OANH OANH - (ra) Ngâm:
Âm thầm vườn vắng trăng vừa sáng,
Ngào ngạt hoa thơm gió thoảng đưa.
CON HỒNG :
Lọt song, lạnh ngắt gió chiều!
Neo vàng gác để, rèm thêu buông chùng!
Sân hè sương đọng mịt mùng,
Mái lầu, tường gác ráng lồng nhạt thưa!
Trước gương nhìn bóng thẩn thơ,
Chiều hôm trang điểm khi vừa mới xong!
Êm đềm, lặng lẽ một vùng,
Ao xanh đàn vịt song song ngủ đều!
Âm thầm thanh lịch trăm chiều,
Liễu vàng, đàn ác dập dìu đậu sau!
Hài hoa dẫm nát mầm đơn!
Trâm hoa chạm vướng bên đàn văn côi!
Lối trơn rêu lấp, cỏ vùi!
Tất thêu thấm giọt sương rơi ướt đầm!
Tôi coi cô - tôi với cậu Trương, chỉ những ngong ngóng sao cho trời chóng tối!
Ba thu dồn lại một giờ!
Chờ trăng từ lúc tờ mờ sáng ra!
Thấy ngàn dâu lơ lửng bóng tà,
Rủa rằng: Thánh vật! Sao mà không lặn nhanh!
Phấn son ăn vận cho xinh!
Mây Tần, mưa Sở rắp ranh từ giờ!
Đôi oanh, lứa én đợi chờ,
Nghĩ đòi cơn, lại thẫn thờ đòi cơn!
Trăm chiều nguyệt thẹn, hoa hờn,
Không cơm, ăn cháo lại đẹp hơn mọi ngày!
Thật tình hay giả vờ đây?
Lòng xuân dễ nén vơi đầy yêu đương!
Rình mò, tôi quyết bắt quả tang!
Cô hãy đứng dưới non bộ này! Con ra đóng cánh cửa mạch, sợ khi ta nói chuyện có người nghe lóng. (Ròm ra ngoài cửa)
CẬU TRƯƠNG - (ra) Bây giờ mình vào thì vừa lắm! (Ròm vào trong cửa)
CON HỒNG :
Phải bóng người nghiêng mũ nom ròm?
Hay bóng hoè, gió động chim hôm trên cành!
Bên bao lan, cậu hãy náu hình!
Dưới non bộ, cô đứng một mình thẩn thơ!
Đã trò chuyện đâu tự bây giờ!
CẬU TRƯƠNG - (vớ lấy con Hồng) Cô em yêu quý của tôi! …
CON HỒNG - Em đây mà! May mà lầm phải em, chứ giá lầm phải bà lớn, có phải oan gia không?
Trông chả trông! Cứ vớ quàng!
Rõ phường ma đói, mắt đổ hồng quang ra rồi!
Nhưng em hãy hỏi cậu: Có thật hẹn cậu sang không?
CẬU TRƯƠNG - Tôi đây trạng đoán thơ, thánh tán gái, chúa phong tình! Chắc chắn lắm chứ sai thế nào được!
CON HỒNG - Nhưng cậu đừng vào tới cửa, lại bảo em dắt cậu sang! Trèo qua tường mà vào cậu ạ! Cậu Trương! Cậu có thấy không? Phong cảnh đêm nay đẹp quá! Thật là trời giúp cho cô cậu làm lối động phòng!
Trăng thanh trong lớp mầy lồng,
Rõ ràng sáp bạc thắp trong chao điều!
Cỏ non trải tấm nệm thêu!
Lơ thơ tơ liễu rủ đều rèm the!
Im chìm cảnh đẹp trời khuya;
Bóng hoa thấp thoáng; sân hè vắng không!
Nhưng cô em mới mẻ, lạ lùng …
Cậu phải tìm lời âu yếm, để lòng nể nang!
Xin đừng xuồng sã coi thường,
Như trò liễu ngõ, hoa tường mà oan!
Ngọc lành còn mơn mởn vẹn toàn,
Chớ nhìn riêng, khuôn mặt phấn với làn tóc mây!
Em cũng khỏi điều sợ hộ, lo thay!
Em cũng chẳng mong trà ngát, rượu say nhà người!
Ngón tay rầy được nghỉ ngơi …
Chăn êm, đệm ấm có người nằm chung!
Chẳng còn than thở, ngóng trông!
Chẳng còn bận nghĩ, nhọc lòng như xưa!
Thôi sắp ra mà hú hí thì vừa!
(Cậu Trương nhẩy tường vào)
OANH OANH - Ai?
CẬU TRƯƠNG - Thưa tôi!
OANH OANH - (gọi) Hồng ơi! (Con Hồng không thưa).
OANH OANH - (giận dữ) Trời ơi, anh Trương! Anh là hạng người thế nào mà tôi đương thắp hương, anh lại vô cố lẻn vào đây? Anh muốn làm trò gì thì bảo?
CẬU TRƯƠNG - Trời đất ơi!
CON HỒNG :
Mối manh tôi chẳng có lo!
Vợ chồng sát thị, còn phải chuyện trò lôi thôi!
Rén chân tôi thử lắng tai:
Bên thời hổ thẹn; bên thời hung hăng!
Bên thời chẳng nói, chẳng rằng;
Bên thời dở quẻ,dở chừng lạ thay!
Bên thời như dại như ngây!
Bên thời liến thoắng thế này thế kia!
(Đứng xa sẽ gọi)
Cậu Trương ơi cậu Trương! Vắng mặt thì già mồm thế! Bây giờ mồm để đâu rồi? lại đây! Thưa đến cửa công, còn gì là thể diện nữa!
Trạng để đâu? Thánh để đâu?
Lại như câm, như điếc, cúi đầu khoanh tay?
Vắng người tán dóc, khoe hay!
Ai ngờ bên non bộ chẳng giống Mái Tây chút nào?
OANH OANH - Hồng ơi! Trộm!
CON HỒNG - Thưa cô, ai đấy ạ?
CẬU TRƯƠNG - Chị Hồng! Tôi đấy mà!
CON HỒNG - Kìa cậu Trương! Ai bảo cậu vào đây? Cậu vào đây định làm trò gì? (Cậu Trương nín lặng).
OANH OANH - mau mau lôi vào trong bà! (Cậu Trương nín lặng)
CON HỒNG - Lôi vào trong bà bây giờ, thì cậu ấy mang tiếng chết! Thôi! Cô với con phân xử quách cho rồi! Cậu Trương! lại quỳ xuống đây! Cậu đã đọc sách cụ Khổng, tất hiểu lễ ông Chu! Đương đêm đến đây, định làm gì mới được chứ!
Cô Hương lên án cậu Hoa!
Phải đâu lên mặt quan toà với ai!
Lòng ngay nói một đôi lời,
Nên, chăng, phải, trái, cậu thời nghe cho!
Tưởng tài học cậu sâu như bể khôn dò!
Ai ngờ cái gan mê gái cậu to bằng trời!
Đương đêm lẻn đến nhà người,
"Phi dâm tắc đạo" tội thời luận ra!
Quế không vin, lại chực bẻ hoa!
Vũ môn chẳng vượt, lại xê la leo tường!
Xin cô hãy nể mặt con, tha cho cậu ấy!
OANH OANH - Ơn anh cứu sống, đành phải đền ơn! Nhưng đã là anh em, sao lại sinh lòng kia khác? Muôn một bà lớn biết chuyện, thì anh còn mặt mũi nào? Nể mặt con Hồng, lần này thôi hãy tha cho! Lần sau mà thế nữa, quyết cho lôi vào trước mặt bà lớn, chứ em không chịu!
CON HỒNG :
Xin cám ơn cô mở lượng từ bi!
Rộng tha cho cậu, cũng vì nể con!
Ví bằng thưa đến công môn,
Thì cậu sắp mông ra mà chịu một trận đòn nên thân!
OANH OANH - Hồng! Thu dọn hương án rồi đi vào! (Oanh Oanh vào).
CON HỒNG - (lêu lêu cậu Trương) Lêu lêu phỉ hổ! Lêu lêu phỉ hổ!! Đời thủa nào trạng đoán thơ, thánh tán gái, chúa phong tình mà bây giờ lại chịu đứng chết dẫm đấy!
Thôi nói chi: đêm xuân một khắc nghìn vàng!
Hãy chịu khó: buồng văn chín tối nằm suông cả mười!
Trạng đoán thơ, thế mới đáng đời!
Theo luồng gió, cửa đóng rồi, thấy không?
Mái Tây mây phủ trăng trong!
Chạm tường núi lấp chập chùng bóng hoa!
Tha hồ con người ngọc vào ra,
Cô em vẫn giữ phép nhà đoan trang!
Mây mưa chừa thói nghĩ quàng!
Trêu hoa, ghẹo nguyệt, chớ màng mất công!
Thơ đừng làm, mà tờ cũng đừng hòng!
Trạng thì trạng thật, nhưng học chưa thông sách tình!
Thôi thưa cô, xin Văn Quân bớt giận làm lành!
Còn cậu! Em khuyên Tư Mã trở lại học hành là hơn!